"Қарағанды техникалық университетінің" ғалымдары Қарағанды көмір бассейнінің көмір қабаттарының наноқұрылымын зерттеу негізінде көмір мен газдың кенет шығарындыларын болжау әдісін әзірледі.
Жоба аясында көмір қабаттарының физика-химиялық қасиеттері, олардың наноқұрылымдық сипаттамалары зерттелді, сондай-ақ өңірдің көмір шахталарында шығарындылар қаупі бар аймақтарға талдау жүргізілді. Жобаның жаңалығы көмір өнеркәсібінде бұрын қолданылмаған шығарындылар қаупі бар аймақтарды болжау үшін көмірдің наноқұрылымдық талдауын пайдалану болды.
Зерттеу нәтижесінде көмір мен газдың кенет жарылу қабілеті барлық көмір қабаттарына тән екені көрсетілген, сондай-ақ көмір мен газдың кенет шығарылуында шешуші рөлді мезодеңгейде көмір құрылымының бұзылуымен байланысты көмір қабатының кернеулі-деформациялық күйі атқаратыны туралы қорытынды жасалды. Көмір қабаттарында осындай жарылыстарды болдырмас үшін түрлі физикалық шамаларды бақылайтын және көмір мен газдың кенет шығуына қолайлы жағдайлар жақындағанын көрсететін датчиктер орнату қажет.
Жобаның нәтижелері көмір өнеркәсібінде кеншілердің қауіпсіздігін арттыратын кенеттен көмір мен метан шығарындыларын болжау үшін қолданылуы мүмкін және көмір қабаттарының кернеулі деформацияланған күйін бағалай алады, бұл апат қаупін азайтады. Жобаның экономикалық тиімділігі апаттық тәуекелдерді азайту, бұл оларды жою шығындарын азайтады және еңбек қауіпсіздігін арттырады. Метан өндірісін жақсарту газ көлемін арттырады және өзіндік құнын төмендетеді.
Университет ғалымдары алдағы уақытта Қарағанды көмір бассейніндегі кенет көмір мен газ шығуы қауіпті шахталарда теориялық және эксперименттік зерттеулерді жалғастыруды жоспарлап отыр.
Ғылыми жоба: АР14972877 «Көмірдің наножабындысын зерттеу негізінде көмір мен газдың кенеттен атқылауын болжау әдістерін әзірлеу»
Жетекшісі: Маусымбаева А.Д., PhD
