Реферат: Мақалада сыншы - ғалым Темiрғали Нұртазиннiң қазақ әдебиетiнiң аса көрнектi өкiлi Бейiмбет Майлиншығармашылығын зерттеудегi еңбек сөз болады. Ғалым Темiрғали Нұртазиннiң қазақ кеңес әдебиетiнiң ғана емес, жалпы қазақтың жаңа заман әдебиетiнiң берiк негiзiн қалаушылардың бiрi, шебер жазушы Бейiмбет Майлин шығармашылығын зерттеп, саралаған. Зерттеушiнiң <Бейiмбет Майлин> творчествосы атты монографиялық еңбегiнiң негiзгi бiр тарауы <Эстетикалық қазығы> деп аталған. Темiрғали Нұртазин осы зерттеу жұмысында Бейiмбет Майлиннiң эстетикалық принциптерiн жақсы ашып берген. Төңкерiске дейiн оның демократтық-ағартушылық позиция ұстағанын, Шоқан Уәлиханов, Ыбырай Алтынсарин, Абай Құнанбаев шығармаларынан нәр алып, солардың идеяларының ықпалында болғанын, орыс классиктерi мен төңкерiсшiл әдебиеттiң де оған зор әсер еткенiн нақты мысалдармен дәлелдейдi. Темiрғали Нұртазин жазушының ұстанған эстетикалық қазығын айқындауда оның өмiрiндегi өзгерiстердi қоғам өмiрiндегi өзгерiстермен байланыстыра қарастырады.Зерттеушi Бейiмбет Майлиннiң ұстанған эстетикалық темiрқазығы төңкерiстен кейiнгi қазақ ауылы мен кедейлер өмiрiндегi шын мәнiндегi күрт өзгерiстер мен ел тұрмысына енген әлеуметтiк, мәдени жаңалықтарды реалистiк тұрғыда суреттеу, жаңарған ауыл адамдарының бейнелерiн шыншылдықпен жасау болғанын аңғартады. Көрнектi ғалым Темiрғали Нұртазиннiң зерттеушiлiк шеберлiгi Бейiмбет Майлиннiң драмалық шығармаларының талдау барысында да айқын көрiнедi. Зерттеушi Бейiмбет Майлиннiң драматургиялық шығармаларын түгендей келiп, оның жалпы жиырма бес пьеса, либретто, сценарийлер жазғанын анықтаған. Темiрғали Нұртазин сол пьесалардың жазылу ретi, жылдарына қарай алғашқыларынан бастап көбiне талдау жасайды, тақырыптарына, көтерген өмiрлiк проблемаларына тоқталады. Ол Бейiмбет Майлин пьесаларын шартты түрде комедиялар және драмалар деп, екi жүйеге бөледi. Сонымен бiрге комедияларын көтерген мәселелерiне қарай үш топқа жiктеп қарастырады. Темiрғали Нұртазин жазушының драматургиялық шығармаларын талдай отырып, Бейiмбеттiң шеберлiгiне, пьесаларының көркемдiгiне, тiл ерекшелiктерiне тоқталып, мысалдар келтiрiп бағалап отырады. Зерттеушi Бейiмбет Майлиннiң диалог құруға аса шебер әрi тапқырлығын, кейiпкерлерiнiң әрқайсысын өз тiлдерiнде сөйлете бiлетiнiн айрықша атап жоғары бағалайды.
Көне түркi ескерткiштерiндегi фольклорлық мотивтер
Автор(ы): Сарбасов Б. С.*
Объем документа: С. 141-145
МРНТИ: 17.09.91*
Ключевые слова: книжный эпос*фольклорный мотив*
Реферат: Бұл мақаладақазақ және түркi халықтарының фольклорындағығажайып туу мотивтерiнiң зерттелуi жайлы сөз болады. Зерттеу барысындатүрлi мәселелердi шешуге ұмтылдық. Бұл мотивтердiң қазақ фольклорының эпикалық жанрларында қалыптасуы, орналасуы, дамуы, өзгеру процестерi нысанаға алынды. Эпикалық жырлардакейiпкердiң ерекше жағдайда дүниеге келу мотивiнiңбiрнеше түрi кездеседi. Ал миф, аңыз, шежiрелерде ғажайып туу мотивтерiнiң жеке-жеке эпизодтары ғана көрiнедi. Мотивтердiң шығу тегi халықтың ертедегi дүниетанымымен, әдет-ғұрыптарымен тығыз байланысты қарастырылды. ЖұмысымыздаОғыз, Шыңғыс хан, Қорқыт кейiпкерлердiң дүниеге келуi туралы мифтер мен аңыздарға талдау жасалынады. Аңыз әңгiме, шежiредегi ғажайып туу мотивiн зерттеу үшiн нысанаға оғыз, түркi-монғол тайпаларының шыққан тегi туралы шежiрелер және Оғыз, Қорқыт, Шыңғыс хан туралы аңыздардағы ғажайып туу сарындары алынып отыр. Зерттеу жұмысында Оғыз, Қорқыт, Шыңғыс хан туралы шығармалардың түркi халықтарына ортақ нұсқаларына талдау жасалып, олардағы ғажайып туу мотивiнiң ерекшелiктерi мен ұқсастықтарын өзара салыстырдық. Қазақ фольклорындағы кейiпкердiң ерекше жаратылу мотивi көбiнесе дүниежүзi халықтарына кеңiнен тараған дәстүрлi сарындарда баяндалады. Мақалада аталмыш мотивтiң <Оғызнама>, <Шыңғыснама>, <Қорқыт ата>туындыларының сюжеттiк композициясында атқаратын қызметiн айқындау да зерттеу нысанасының бiрi болып табылады. Жекелеген халықтардың ғана емес, дүниежүзi фольклорының көптеген жанрларынан орын алған бұл мотив көне миф, аңыз-әңгiмелерде кейiпкердi әсiрелей бейнелеу мақсатын жүзеге асырады. Сонымен қатар, ғажайып туу мотивi тек фольклор үлгiлерiне ғана тән құбылыс болған жоқ. Ол әлемге тараған iрi дiндер құдайларының және даңқты тарихи тұлғалардың ерекше жаратылысын дәлелдеу үшiн де қолданылады.
Повесть Ч. Айтматова Белый пароход в аспекте мифологического и неомифологического сознания
Реферат: Настоящая статья посвящена трансформации мифологического и неомифологического сознания в раскрытии идейно-художественного замысла повести Ч.Айтматова <Белый пароход>. В качестве литературного фона используется повесть А.Кекильбаева <Баллада забытых лет>. Рассматривая условные художественные приемы в произведении, автор утверждает, что оyни позволили писателю подняться до глобальных философских обобщений. В процессе анализа жанровой структуры повести автор приходит к выводу о синтетическом жанре произведения, вобравшем в себе черты сказки, были, притчи и трагедии. Также выявлена общность этнографических, фольклорных обрядов тюркских народов, что демонстрируется на примере сопоставления эпизодов из произведений киргизской и казахской литератур. Анализируя особенности природы, автор констатирует идею происхождения одного из киргизскихплемен от животного рода, тем самым доказывая идеи тотемиза. Детально проанализирована образная система повести. Особенно рассмотрен образ деда Момуна, которому никто не оказывал должного его возрасту уважения. Автор указывает, что именно он стал сказителем в повести древней легенды о Матери-Оленихе. Отмечена антиномия в изображении образов Момуна и Орозкула. Рассматривая образ Орозкула, автор доказал, что он является носителем новой советской мифологии, далекой от этических норм древнего мифологического сознания. Антиномия прослеживается и в изображении городской и сельской жизни. В рассмотрении поэтики повести выявляется мысль писателя о продолжении рода и забвении современной молодежью заветов предков - незнании ими своих корней. Анализируя архитектонику произведения, автор приходит к заключению, что писатель из архаического материала сумел создать современную реалистическую повесть.
Жанровое своеобразие исторических повестей Д. Досжана
Реферат: В статье рассматриваются особенности жанровых форм исторических повестей известного казахского писателя Дукенбая Досжана. Исследование ведется в контексте того времени, то есть литературного развития исторической прозы 60-70-х годов ХХ века. Отмечается, что прозе Д. Досжана свойственно национальное мироощущение в воссоздании картин далекого прошлого. Выясняется, что в отличие от рассказов, где уделяетсявнимание нравственным вопросам бытия, то в повестях писатель раскрывает роль исторических, творческих личностейв жизни государства. Социально-историческая и философская проблематика повести <Фараби> заслуживают пристального изучения по причине того, что столкновение творческой личности и правителей становились !вечной! проблемой в развитии человечества. Доказывается, что повести <Отрар> и <Фараби> Д. Досжана раскрываютличность в историко-культурном контексте. Выводы: сама жанровая форма повестей и интерес художников слова к своей истории способствуют выражению авторского отношения к миру. Определяется, что исторические повести Д. Досжана отличают эпический охват событий, эмоциональное изображение народной жизни, характеристика героев в переломные моменты жизни. Отмечается, что в изображении Отрара и его героев Д. Досжан сочетает историческую конкретность, характерную для писателя-реалиста, и высокий лирический пафос, свойственный поэту-романтику. Жанровая специфика позволяет охарактеризовать повести <Отрар> и <Фараби> следующим образом: <повесть-сказ>, <повесть-размышление>. Обусловленные жанровой формой повести герои проходят испытания в сложных исторических и жизненныхситуациях, именно эти преграды позволяют личности обрести стойкость духа, веру в себя.В статье также отмечается, что вопросы идеала и веры являются главными компонентами творческого поиска Дукенбая Досжана и большинства творивших в эти годы казахских писателей.
Реферат: Бұл мақалада ақын Темiрхан Медетбектiң <Көк түрiктер сарыны> деп аnталатын еңбегiнiң өзiндiк мәнi, сонау көне заманда тасқа қашалып жазылған Күлтегiн>, <Тоныкөк> сияқты ұлттық құндылықтарымыз болып саналатын тарихи дастандарымыздың формалық, еркiн тыныстылық мәнерi мен стилiн, ең бастысы сарынын, табиғи бiтiм-болмысын меңгеруi ғылыми тұрғыда қарастырылады. <Көк түрiктер сарынымен> жазылғанкөк түрiктер заманын бейнелейтiн, сол заманның мiнезi мен болмысын, наркескен намысы мtен алдаспан рухын асқақтататын бiрқатар жырларына талдау жасалынады. Ақынның көк түрiктер заманына бiзден гөрi жақын өмiр сүрген <Сыпыра жырау> өлеңiндегi сарыны, <Тоныкөк> пен <Күлтегiн> дастандарының еркiн әдеби аударма нұсқасы, дастандардың өн бойынан естiлiп тұратын сол заманның мiнез-құлқын, салты мен ғұрпын, қайсар рухын көрсетуде <Көк түрiк батыры өлгенде әйелiнiң айтқан жоқтауы>, <Көк түрiк абызының тiлегi>,<Тұтқынға түскен көк түрiк аруының зары> атты жырлары жан-жақты сөз етiледi. Темiрхан Медетбектiң осы өлеңдерiмен топырақтас, рухтас, тамырлас келетiн<Қартайған Қара Қабақ батырдың мұңы>, <Қаған жаршысының көк түрiк батырларын жорыққа шақыруы>, <Көк түрiк қағанына қарт абыздың айтқаны>, <Көк түрiк батырының Жынқұрт елiнiң батырын жекпе-жекке шақыруы> сияқты тақырыптардан тұратынтоптама өлеңдерiндегi кейiпкерлер туралы айтылады. Белгiлi ақын Серiк Ақсұңқарұлы: Темiрхан Медетбек ақынәр өлеңiн Тоныкөк атасындай ақ параққа қаламмен емес, қара тасқа қайламен қашағандай жазады> -десе, әдебbиет сыншысы Аманкелдi Кеңшiлiкұлы: <Соңғы жылдары Темiрхан Медетбек <Көк түрiктер сарыны> атты бұрынғы өлеңдерiне мүлде ұқсамайтын, жаңа формада жазылған жырларын оқырман қауымға ұсынды. Мiне осы сарында жазылған жырларында Темiрхан Медетбектiң күрескерлiк рухы мейлiнше шынайы әрi табиғи көрiндi. Осылайша ол поэзиямыздағы көк түрiктердiң рухын тiрiлтiп әдебиетiмiзге үлкен олжа әкелдi> - деп жазуы сөзiмiзге дәлел бола алады.
Идеотрансформация ментальности как вариант ретроспекции в современной литературе
Реферат: В этой статье доказывается, что идеотрансформация ментальности как вариант ретроспекции является характерной чертой современной литературы. В качестве примера рассмотрено одно из современных литературных направлений- ферганская поэтическая школа интенсивной прозы.
Қазақ драматургиясының мәселелерi
Автор(ы): Сейтханова А. С.*
Объем документа: С. 165-168
МРНТИ: 17.82.20*
Ключевые слова: сценическое ичкусство*комедия*
Реферат: Мақалада бүгiнгi қазақ драматургиясының өзектi мәселелерi қарастырылған. Театр сахнасында жаңа драматургияның тапшылығы, замандас бейнелерiн көрсететiн пьесалардың жазылмай жатқандығы сарапқа салынды.Театрлардарепертуар саясатының сақталмауы қозғалды. Содан барып театрларда тарихи және аударма пьесалардың көптеп қойылуы үрдiс алып бара жатқандығы арнайы мәселе ретiндекөтерiлдi. Жас драматургтердi оқыту жөнiнде ұсыныстар жасалған. Театр өнерi саласына мемлекет тарапынан қолдау керектiгiн айта отырып жаңа драматургияға қатысты негiзгi мәселелер көтерiлген. Заман талабына сай замандас бейнесiн жасау ардақты мiндет, басты меже жолындағы тынымсыз iзденiс үздiксiз жүргiзiлiп жатқандығы тiлге тиек етiледi. Талғам талабы өлшеусiз өскен көрермендерге замандастарымыз жайлы көркемдiк дәрежесi жоғары туындылар ұсыну - бiрнеше күн, бiрер ай, тiптi санаулы жылда ғана жүзеге асатын оп-оңай шаруа емес екендiгiайтылған. Материалдық және рухани игiлiктердi жасап жатқан замандастарымыздың толық бейнесiн ашып жазу өнер адамдарынан, шығармашылық ұжымнан жоғарғы жауапкершiлiктi, талмай iзденудi талап етедi. Сахна төрiнен замандастардың жан-жақты бейнеленбеуi, бүгiнгi күннiң көкейкестi мәселелерiн көтеретiнпьесалардың жазылмау себептерi ашылған.Қазақ жастарын алға жетелеп дұрыс бағытқа сiлтейтiн өнердiң ең көркем түрi театр саласының жаңа тақырыптардағы пьесалармен толықпауы да ойландырады. Жас драматургтердiң қаламынан өмiр шындығы мензаманның көкейкестi мәселелерiн өзек еткенпьесалардың тумай жатуы да арнайы сөз болды. Аға буын драматургтердiң соңынан ерiп, олардың iзiн басатын жастардың бой көрсетпеуi де назардан тыс қалған жоқ. Бүгiнгi күнi театрлардың көпшiлiгiндесапасыз пьесалардың орын алып кету себептерiнiң бiрi Мәдениет министрлiгi тарапынан репертуарды iрiктейтiн коллегияның жұмыс iстемеуiнен туындап отыр. Осы олқылықтардың алдын алатын арнайы бiр жүйе қалыптастыру керектiгi деалға тартылды. Театрды iлгерi жылжытпай отырған мәселелердiңшешiмiн табатынзаңдар қабылдап,көркемдiкжұмысты бiр арнаға түсiрiп, репертуар саясатын сақтаудың мәселелерi көтерiлдi.
Особенности съемок портрета в интерьере
Автор(ы): Исалиев А. Т.*
Объем документа: С. 169-174
МРНТИ: 18.67.15*
Ключевые слова: портрет*операторское искусство*
Реферат: Настоящая статья посвящена особенностям съемок портрета в интерьере. В связи с малым количеством научной и аналитической информации в области операторского искусства, данная статья является актуальной попыткой исследования проблем особенностей работы кинооператора. В предлагаемой работе автор рассматривает роль портрета в фотографии и кинематографе, постановку света в интерьере, специфику нанесения грима в различных драматургических задачах и т.д. В статье тщательно анализируется понятие термина !портрет!. Несмотря на то, что данный термин имеет отношение к различным видам искусства, тем не менее его смысл и трактование остается примерно одинаковым. Автор статьи уделил большое внимание технологиям грима, а также важности данного аспекта при съемке портрета. Актуальность этой работы особенно важна в нашу эру цифровых технологий, когда теряется творческий подход операторов к своей работе, особенно данное явление сейчас ярко выражается в ТВ. Основное внимание в работе автор акцентирует на искусстве постановки света. Независимо от того, какие творческие и технические задачи стоят перед оператором, какой реальный материал действительности является объектом съемки, во всех случаях средством изображения для него служит свет. В статье были рассмотрены виды освещения, их свойства и задачи. Автор также акцентируется на технологии нанесения грима, так как сочетание цвета и тона костюма, грима и фона является важнейшей частью техники работы над изображением актера на экране. Поэтому грим и тон лица актера проверяются оператором каждый съемочный день и перед съемкой каждого крупного плана.
Реферат: Кино теориясы саласы философия және қоғамдық-әлеуметтiк ғылымдар саласының даму тарихымен бiрге дамыды. ХХ ғасырдың 60-жылдары <Кинотану> ғылыми пән ретiнде қалыптасуы кино теориясының өзiндiк алтын дәуiрiн бастан өткеруiне себеп болды. Бұл кезең \"Метц-Альтюссер-Лакан парадигмалық кезеңi\" деп те аталуда. Алайда бұл оңтайлы құбылыс Батыс елдерiнде басталды. Кеңестер Одағы бұл құбылысқа өз үлесiн қоса алмаумен бiрге, өз еншiсiн ала алмады. Өйткенi идеология мен көрермен рецепциясы зерттеулерi, кино семиотикасы және психоанализ Кеңестiк саяси идеология тұрғысынан \"қауiптi\" деп бағаланған болуы мүмкiн. Бұл жағдай тек қана кинотfану саласында емес, сонымен қатар қоғамдық-әлеуметтiк және гуманитарлық ғылымдардың барлық салаларына тән едi. Ролан Барт, Клод Леви-Стросс, Жак Лакан, Мишель Фуко, Жак Деррида сынды заманауи батыстық философияның ең маңызды ойшылдарының еңбектерiнiң көбi КСРО тарағаннан кейiн орыс тiлiне аударылып, осы ойшылдар туралы еңбектер жарық көре бастады. Бұл мақала Батыстағы заманауи философиялық ойлаудың дамуы және мұнымен қатар кино теориясы тарихының негiзгi жолдары туралы. Бұл ғылыми еңбек сонымен қатар Қазақстандағы кинотану саласын дамуды жетiлдiру үшiн ұсыныстар жасап, кино теориясы пәнiнiң мазмұнынына пiкiрталасқа шақырады.
Әдебиет теориясындағы көркемдiк әдiс, әдеби бағыт-ағымдар мәселесi
Реферат: Әдебиет әлемiнде бағыттар мен көркемдiк әдiс мәселелерi ерекше орын алады. Жаhандық әдебиет тарихында көркемдiк сананың даму тәжiрибесiәр кезеңдегi тарихи-әлеуметтiкқұбылыстарға лайық түрлi әдеби әдiстердi, ағым-бағыттарды тудырды. Өнер - өмiрдiң шынайы қалпын, объективтi болмысын бейнелеу. Көркемөнер тәжiрибесiнiң ұзақғасырлар бойғы даму тарихында суреткерлердiң өмiрдi қаз-қалпында, шынайы бейнелеуге талпынуы өнердiң табиғатынан туындайды. Көркемдiк шындық жасау талабы қай уақытта да көркемдiк әдiстер мен бағыттарға арқау болған. Олардың әрқайсысы өнерде өз принципiн ұстанып, өмiр шындығын шыншылдықпен суреттеу мақсатында (тек әр дәуiрде <шынайы болмыс> ұғымдарының мағынасы түрлiше болды) күресiп келдi. З. Ахметов көркемдiк әдiске төмендегiдей анықтама бередi: <Көркемдiк әдiс - белгiлi бiр дәуiрде көптеген жазушылардың шығармаларында қолданылатын, өмiр шындығын суреттеу ерекшелiгi, соны айқындайтын негiзгi принциптер. Көркемдiк әдiс жазушының өмiрдi бейнелеуде нақтылы болған, яки болатын жағдайларды, өмiр құбылыстарын тiрек етуi немесе өмiрдiң өзi қандай болуы қажет деген өз ой-түсiнiгiне сүйенуi - осы екеуiнiң қайсысына көбiрек мән беретiнiне сәйкес сипатталады. Бұл пiкiр алғаш Аристотельден бастап орнығып, кейiн Белинский оны соңғы дәуiрлердегi әдебиет тарихына сүйене отырып дәлелдедi. Бұл тұжырымды құптасақ, көркем әдебиет пен өнердiң бүкiл даму тарихында әр дәуiрде әр түрлi нақтылы сипат алып, үнемi бой көрсетiп келе жатқан негiзгi екi көркемдiк әдiс - романтизм мен реализм деуге болады>.
