Реферат: Бақыт - көп мағыналы ұғым. Бiрiншiден, қайғысыз, жоқшылықсыз, ауру-сырқаусыз, бәле-жаласыз өмiрдi бiлдiретiн игiлiктi береке. Екiншiден, қажеттiлiктердi қанағаттандыру. Қажеттiлiктердi өтеу үшiн белгiлi дәрежеде қалыпты баланс қажет. Бұл жерде адам меншiгi де үлкен мағынаға ие болады. Үшiншi элемент - қанағат, ырзашылық. Бұл адамның өз қалауына сай өмiр сүрiп жатқанына ризашылық сезiмiн бiлдiредi. Төртiншiден, бақыт қуанышсыз болмайды. Адам өз қуанышында ақылын да, сезiмiн де, құндылықтық қырларын да көрсетедi. Қорыта айтқанда, өмiрдi адами мәндiлiк пен мiндеттiлiк тұрғысынан бағалауды айтуға болады. Бақыт ұғымының осындай көп қырлы түсiнiктерiн ескере отырып, оларды жеке-жеке мағыналық-ақпараттық өрiс ретiнде қарастыруды жөн санадық. Сондықтан бақытты базалық концепт деп танып, оның мағыналық-ақпараттық өрiстерiн анықтадық. Бақыт базалық концептiсiнiң мағыналық-ақпараттық өрiстерiн Қазақстан Ұлттық энциклопедиясындағы бақыт ұғымына берiлген анықтама негiзiнде алдық. Энциклопедияда бақыттың басты түсiнiктерi деп мыналар берiлген: 1)бақ-дәулет, <қолға қонған құс>, ырыздық; 2) қуаныш, ләззат, рахат; 3) жақсылыққа, iзгiлiкке жету, даналық; 4) өмiрден өз орнын табу, толыққанды тұлғаға айналу. Бақыт базалық концептiсiне берiлген осы түсiнiктердi басты назарға алып, оның мағыналық-ақпараттық өрiсiн ажыраттық. Бiз бақыттың бiрiншi ұғымын екiге бөлiп, екi мағыналық-ақпараттық өрiс түрiнде берудi жөн санадық. Себебi, бақ-дәулет пен ырыздық концептiлерi мағыналық жағынан бiр-бiрiне жуық. Ал <қолға қонған құс> концептiсiнiң мағыналық-ақпараттық өрiсi кеңдеу. Мұндағы бақыт базалық концептiсiндегi айырмашылықтарды оларды талдау барысында айқындауға болады.
Концептуальный анализ в лингвистическом исследовании
Реферат: В связи с тем, что в последнее время все больше исследований посвящены проблеме изучения концепта в различных аспектах, настоящая статья посвящена рассмотрению концептуального анализа как основного метода исследования, используемого при изучении языковых концептов. Ведущие лингвисты занимаются описанием конкретных концептов в целяхраскрытия национально-специфического представления объекта действительности в сознании разных народов. Но нужно отметить, что единого определения концепта нет. Его структура, специфические особенности не описаны детально, но методы исследования концепта различны. Выбор метода анализа концептологами обусловлен спецификой предмета и цели исследования, объект же исследования один - это концепт, а в качестве предмета лингвистами выдвигается <содержание концепта>; <структура концепта>; <вербализация, репрезентация концепта>; <структура концепта и языковая реализация концепта>; <интерпретация концепта>. В концепте анализируется план содержания, то есть совокупность знаний об объекте, и план выражения, а точнее, план языкового выражения, то есть совокупность лексических, паремических, фразеологических единиц, номинирующих и описывающих объект. Итак, концептуальный анализ - это определенный метод экспликации концептов. В исследовании концептуальный анализ может базироваться на анализе экспериментальных данных свободный и направленный ассоциативные эксперименты, эксперимент на субъективные дефиниции, эксперимент с использованием методики шкалирования╒, а также анализе данных лексикографических источников. Автор статьи раскрывает сущность новой области знания как концептология, освещает целиконцептуального анализа. В работе описываются суть, особенности и применение заявленного метода. А также в данной статье выделены различные подходы к пониманию нового вида анализа как метода исследования в лингвистике. Приняв во внимание мнения ученых исследовавших концепт, сравнив их друг с другом, предпринята попытка провести исследование в этой области.
Реферат: Бұл мақалада жарнаманың прагматикалық әлуетiн арттыруда тiлдiк интенсификаторлардың, соның iшiнде тiлдiк қайталамалардың қолданысы сөз етiлiп, олардың жалпы баспасөздегi рөлi анықталды. Тiлдiк қайталамалар лингвистикада көптен берi танымал болғанымен, олардың баспасөздегi прагматикалық қызметi толық зерттелмеген. Қайталамалық қолданыстың тамыры сонау антикалық дәуiрде жатыр. Оған көне дәуiрдегi шешендер мен ақын-жыраулардың бiзге жеткен шығармаларында кездесетiн қайталамалар қолданысы дәлел болады. Көптеген зерттеушiлер, атап айтсақ, А. Байтұрсынұлы, Қ. Басымов, Қ. Жұбанов сынды ғалымдар қайталаманың түп-негiзi қос сөздер деген пiкiрдi айтады. Тiл ғылымында қайталама алдымен өлең жолдарында ұшырасатын стилистикалық тәсiл ретiнде қарастырылып зерттелдi. Кейiн оның прозалық шығармалаларда да кездесетiндiгi, олардың қолданысы жайлы сөз бола бастады.Мақаладақазiргi таңда әлемдiк лингвистика анторпоцентристiк бағытта зерттелуiне орай қайталамалаларды прагматика ғылымының нысанында, яғни, публицистика тiлiнде қарастыру кең өрiс ала бастағандағы сөз етiлдi. Баспасөз тiлiндегi қайталамалар поэзия, көркем әдебиеттегi қайталамалардан прагматикалық мақсатта жұмсалуымен ерекшеленедi. Поэзия мен көркем прозадағы қайталамалар жай ғана стильдiк, көркемдеу қызметтерiн атқарса, баспасөз тiлiндегi, соның iшiнде жарнама мәтiндерiндегi қайталамалар таңбааралық қарым-қатынас орнату, объектiге мақсатты түрде әсер ету қызметiн атқаратындығы анықталды. Қазiргi таңда газет бетiндегi жарнамаларда қайталама жиi қолданылады. Мақалада тiлдiк қайталаманың қазақ баспасөзiнде қолданылуына қарай екi түрi анықталды. Олар: лексикалық қайталамалар және синтаксистiк қайталамалар.Қайталаманың бұл түрлерi - тiлдiң кумулятивтiк қызметiн жүзеге асыратын маңызды тiлдiк амалдар болып саналады. Яғни қазiргi баспасөзде тiлдiк интенсификаторларды қолданубаспасөздегi мәтiндердiң прагматикалық әсерiн арттырушы негiзгi тетiк екендiгi анықталды.
Сравнительная характеристика согласных фонем v (в),y (ғ),g(г) в казахском, турецком и узбекском языках
Реферат: В результате исследования выявлено множество фонетических явлений, которые, несомненно, помогут дальнейшему болеетонкому научному освещению и осмыслению как интегрирующих, так и дифференцирующих фонетических и фонологических признаков сравниваемых языков. Фонетико-филологическиqй анализ материалов, позволяющих выявить наиболее общие и характерные отличительные черты в звуковой структуре казахского, турецкого и узбекского языков.Выделяются особенности формирования литературных норм и освещены всевозможные фонетические явления, регулярные и нерегулярные фонетические соответствия согласных звуков, определены сформировавшиеся закономерности в области консонантизма с последующим объяснением их отличительных особенностей. Данное изучение сложившихся фонетических закономерностей как в структуре слова, так и в звуковой системе языков в целом дает возможность определить близость родственных тюркских языков не только по признакам их общего генетического, гомогенного происхождения, но и по признакам их адекватности. Именно эти правила и стабилизовавшиеся фонетические закономерности образуют фонетико-фонологическую структуру конкретного языка, регулирующую дальнейшее развитие и определяющую его специфические особенности. Сравнение этих особенностей между собою и сопоставление их с праязыковым состоянием дает картину эволюционного развития этих явлений и покажут закономерные сдвиги в ту или иную сторону.
Фариза Оңғарсынова шығармалары тiлiнiң лексика-семантикалық сипаты
Реферат: Қазақ тiл бiлiмiнiң жаңа бағыттары ұлттық тiл тұтынушылардың өзiндiк табиғи сөйлеу ерекшелiктерi мен тiл мәдениетiн, дүниетанымы мен ұлттық рухани құндылықтарын, жеке тұлғаның ой әлемiн және психикалық ерекшелiктерiмен тығыз байланыста алып қарауға үлкен мүмкiндiк бередi. Негiзгi бағыт - тiл тұтынушының табиғи болмысын, индивидуальдi ерекшелiктерiн тiл арқылы қарастыру, басқа да ұғымдарды тiлмен сабақтастыру, тұлғаға тән психологиялық белгiлерiмен қатар философиялық-дүниетанымдық алғышарттарын, этноұлттық ерекшелiктерiн, әлеуметтiк сипаттама негiздерiн қарастыру. Осымен байланысты адамның тiлдiк болмысын аша түсетiнлингвистикалық тiлдiк тұлға категориясы маңызды ғылыми ұғымға айналды. Тiлдiк тұлға - ұлттың тiлi мен мәдениетiнен толық ақпарат беретiн, қоғамдық ортаның тiлдiк-мәдени тұлғасы. Тiлдiк табиғат тiлдiк тұлғаның әлеуметiк мәртебесiмен қатар, қарым-қатынас үдерiсiнде қалыптасқан өмiрi, дамуы, мiнез-құлқы мен әлемдi қалай тануын көрсетедi. Тiлдiк тұлға ретiнде ақын тiлiне үңiлгенде, талай-талай ерекше теңеу, бөлек ұйқастарға, ой өрiмдерiне тап болдық. Ақынның жанынан төгiлген жыр жолдарынанұлттық танымы, сезiм мен сенiмi, сөз қолдану ерекшелiктерi, лексикалық-семантикалық талдаулар жасалды. Ф. Оңғарсынованың өлеңдерiнiң тiлiмен таныс болғанымызда керемет сөз зердесiмен таныса алдық. Ақынның тiлдiк тұлғасын ашуда ақынның шығармаларындағы көркемдеуiш құралдарды, лексикасын талдаутанымдық ерекшелiктерi, психологиялық ерекшелiктерi мен қатар философиялық тұрғысынан тани алуға мүмкiндiк бердi.
Исторические предпосылки современной транслингвокультуральности поляков Казахстана
Автор(ы): Килевая Л. Т.*Избасова Б.*
Объем документа: С. 70-74
МРНТИ: 16.41*
Ключевые слова: польская диаспора*депортация*языковая компетентность*
Реферат: В статье основное внимание уделяется изучению польской диаспоры в лингвокультурологическом пространстве Казахстана. Предлагаемые результаты основаны на анализеисторико-культурных и языковых фактов, собранных автором статьи и магистрантом КазНПУ имени Абая в течение последних трехлетв тех странах, где проживает польская диаспора, в рамкахпроекта!Идентичность польского народа вопреки вызовам современности!.Собранные данные представлены в контексте идеи Евразийства Казахстана. Историю формирования польской диаспоры на территории Казахстана подразделяют на четыре крупных периода. Первый относится к концу XVIII века, второй - к началу XIX века, третий - к началу XX века и четвертый, самый тяжелый и трагичный,- к 30-40-м годам XX века. Большую часть депортированных поляков заселяли в отдаленные степные районы Казахстана. Лишь малая часть оказалась в Южном Казахстане.В научной литературе, освещающей данную проблему, количество депортированных определяется приблизительно в размере 300 тысяч человек. Всего за годы репрессий в Казахстан было депортировано около 180 тысяч поляков без учета польских военнопленных.В настоящее время в Казахстане проживает более сорока тысяч поляков, что обусловливает актуальность исследования степени их транслингвокультуральности. Предлагаемые результаты основаны на проведенном анализе историко-культурных и языковых фактов, собранных в период последних четырех лет в польской диаспоре страны. Исторические события насильственного переселения поляков в Казахстан способствовали значительной транслингвокультуральности этого народа. Наблюдаемая в настоящее время тенденция к самоидентификации и создаваемые для нее условия в Казахстане следует интерпретировать как естественный процесс, характерный для национальных меньшинств любого демократического государства.
Аудармашылардың тура және жанама аудармада қолданған трансформациялары
Реферат: Мақалада <Отелло> туындысының тура және жанама аудармаларындағылексикалық бiрлiктердiң берiлу жолдары қарастырылады. Тура және жанама түрiндегi аударылған мәтiндердегi тәржiмешiлер қолданған трансформациялар айқындалып, салыстырылады. Салыстырмалы талдаудың нәтижесiнде сараланған мәлiметтер арқылы аудармашылардың шеберлiгi көрсетiледi, аударманың тiлдiк ерекшелiгi анықталады және көпшiлiк мойындаған теориялық ережелерге зерттеу материялдарының ереже-заңдылықтары сәйкестендiрiледi. Аударма бiр халықты басқа елдердiң мәдениетiмен, әдебиетiмен, өнерiмен таныстыру үшiн қызмет етедi. Аударма барысында аудармашының мәдениетаралық байланыстың, этномәдени қарым-қатынастың ортасында әдiл дәнекер бола бiлуi оның ең басты мiндетерiнен саналатыны анықталады. Мәтiндi аудару барысында туындайтын қиындықтар мен оның ерекшелiктерi қарастырылған. Сондай-ақ,қолданылған лексикалық трансформациялардың түрлерi жөнiнде мәлiмет беру кезiнде драмалық шығармалардың тiлiн көркем әдебиеттiң өзге жанрларының сөз кестесiнен мүлде бөлкеше талдап-таныту керектiгi анықталады. Кейiпкерлердiң сөздерiн, сөз саптауларын аудармашылардың қалай жеткiзгендiгi,яғни қалам иесiнiң тiлге келгендегiшеберлiгi байқалатын тұстары көрсетiледi. Мақалада аударма арқылы өзге халықтардың мәдени дүниесiндегi көрiнiстерiнен хабардар боламыз. Аударманы көркем сөз құдiретiн күшейте түсетiн жақсы үрдiс екенiн анықтаймыз. Аударма барысында салыстырылған тiлдердiң бiрiнде грамматикалық тұрғыдан бейнеленген мағыналар басқа тiлде лексикалық және басқа құралдардың көмегiмен бейнеленгендiгi анықталады. Аударманың теориялық мәселелерi екi бағытта: аударманың көркемдiк -эстетикалық жақтарына,бейнелiктiң,айқындықтың бiр тiлден екiншi тiлге берiлу тәсiлдерiне баса көңiл бөлетiн бағытта және аударма мәселелерiн лингвистикалық тұрғыдан қарастыратын бағытта зерттеледi. Аударманы лингвистикалық тұрғыдан қарастыру бағыты аударма жасалатын екi тiлдi жүйелi түрде салыстыруды-салғастыруды көздейдi.
Межъязыковое взаимодействие атрибутивных синтаксических синонимов: проблемы и решения
Реферат: В статье проанализированы сопоставительно-типологические особенности придаточных определительных предложений русского и казахского языков,позволяющие выделить некоторые сходства и различия разносистемных языков.Достаточно подробно проиллюстрирована большая контрастность синтаксических конструкций, позволяющая полнее и глубже охарактеризовать структурно-семантические особенности сопоставляемых единиц с точки зрения: синонимии придаточных определительных предложений и причастных конструкций; придаточных определительных предложений, не имеющих синонимичных причастных оборотов. Сопоставительное освещение дифференцирующих параметров придаточной атрибутивной конструкции с точки зрения синтаксической синонимии определяется комплексом формально- и функционально-грамматических особенностей:структуры, оттенкам логико-семантического и грамматического значения, модальности, степени экспрессивности, стилистичесrким особенностям. Автор статьи придерживается точки зрения, что в грамматике казахского языка предложение с развернутым определением имеет самостоятельную конструкцию:находится в препозиции к основному предложению ик определяемому слову; возможно наличие подлежащего в зависимом компоненте; замыкающее слово синтаксического оборота находится под управлением определяемого слова. Такое развернутое определение в казахском языке сближается со структурой как простого, так и сложного предложений. В первом случае тем, что употребляется в одном синтагматическом отношении к поясняемому слову и не отделяется запятой. Во-втором - развернутое определение и придаточное предложение совпадают по смыслу и по замыкающим формам глагола. В тоже время предложение с развернутым определением отличается от простого предложения своим составом. В простых предложениях в качестве определения выступают отдельные члены предложения или словосочетания, а в предложениях с развернутым определением - зависимая конструкция рассматривается как синтаксический комплекс. Таким образом, развернутоеопределение передает все структурно-семантические типы русских придаточных определительных предложений и содержит присущий только ему объект исследования и нуждается в детальном освещении со стороны процесса грамматикализации. В данной статье сделана попытка научной разработки этой проблемы с освещением грамматических параметров атрибутивных конструкций с точки зрения синтаксической синонимии.
Синхронное взаимодействие языков и культур в коммуникации
Автор(ы): Шайбакова Д. Д.*
Объем документа: С. 82-88
МРНТИ: 16.21.51*
Ключевые слова: ассоциативная интерференция*язык*
Реферат: В науке долгое время обсуждали смешение, скрещивание языков, языковые контакты, процессы дивергенции и конвергенции как исторические процессы изменения языков вследствие их взаимодействия. Но в статике, в обыденной жизни мы наблюдаем реальный билингвизм или реальную диглоссию и не задумываемся над тем, как это сложилось исторически. В реальности - здесь и сейчас - билингвизм и диглоссия всегда сопровождаются влиянием экстралингвистических факторов: социальных, культурных, психологических, может быть, педагогических. Это и есть синхронное существование языков. К проблематике синхронного взаимодействия языков относятся: языки и контекст их существования; субстанциональные и функциональные свойства языкаӘязыков;исследование системы и функций языка/языков; коммуникативная адаптация языков в контакте: диглоссия, двуязычие; неисконная речь; явления интерференции и интеркаляции; прагматические аспекты полиэтнической коммуникации; правила ситуативного общения, выработанные определенной культурой. Наиболее эффективным методом, применяемым для описания состояния взаимодействующих языков, является системно-структурный. При этом подходе основное внимание уделяется форме, строению единиц. Но обращение к семантике и функциям выводит исследователя на другие уровни - коммуникативно-прагматический, когнитивный, национально-культурный.Это предполагает переключение с системы языка на речь, коммуникацию, с текста на дискурс, с семантики на смысл. Соединение всех аспектов образует модель исследования проблемы синхронного взаимодействия языков. Применение такой общей структурированной схемы для представления содержательного плана весьма эффективно в учебном процессе.Методами сравнения и сопоставления семантических планов знаков разных языков и культур являются диалингвальный и диакультурный.
Yabanci dil olarak turkce derslerinde atasozlerinin ogretimi ile ilgili etkinlikler
Автор(ы): Kurmanali A.*
Объем документа: С. 88-94
МРНТИ: 16.21.49*
Ключевые слова: иностранный язык*турецкий язык*
Реферат: Dil kulturler arasi bir kopru gorevini ustlenmektedir. Bir toplumun kulturu, yasam felsefesi, gelenekleri ve gorenekleri, inanclario toplumun diline yansimaktadir. Turkce gercekten de deyimleriyle, atasozleriyle, ninnileriyle, Turkuleriyle, masallariyla, oykuleriyle ve daha bircok soz varligi ile hic bir dilde bulunmayan bir zenginlige sahiptir. Turkce cok zengin bir dildir ve cok zengin bir kulture sahiptir. Atasozleri de bir kulturun en onemli aynasidir, halkin ortak urunudur. Turkce atasozleri bakimindan buyuk bir hazineye sahiptir. Turkce\'yi ogrenmek ve anlamak icin atasozlerini ogrenmeye de mutlak ihtiyac vardir. Turkce ogrenmek icin atasozlerinin ogrenilmesinin onemine inanmak ve dil ogretiminde atasozlerinin onemini kavramak gerekmektedir. Turkce atasozleri bakimindan buyuk bir hazineye sahiptir. Turkceyi iyi ogrenmek ve anlamak icin atasozlerine mutlak ihtiyac vardir. Turk dillerinin karsilikli ogretimi ortamlarinda ortak Turk kultur ogelerinin (masal, efsane, siir, atasozu, deyim ve ortak sozcukler) kullanimi hem ilgili dilin ogretim hedefleri acisindan, hem de ogrenciler uzerinde yaratacagi olumlu gudulenmeler acisindan onemli olacaktir. Turk atasozleri ile ilgili pek cok calismalar yayinlanmakta ve cesitli arastirmalar yapilmaktadir. Turkceyi yabanci dil olarak ogretim surecinde ogrencilerin konusma, yazma becerilerini gelistirme ve kelime hazinelerini zenginlestirmedeatasozlerinin kullanimi buyuk bir onem tasimaktadir. Dolayisiyla makalede yabanci dil olarak Turkce ogretiminde Turk atasozlerini kavratmaya yonelik cesitli teknikler ve etkinlikler ele alinmistir. Bununla birlikte, makalede atasozlerinin etkili ogretimi ile ilgili yararli onerilerde bulunulmaktadir.
