Көлем және уақыт бойынша тыныс көрсеткiштерiнiң әртүрлi жүктемелер кезiндегi өзгерiстерi
Автор(ы): Бабашев А. М.*Татаринова Г. Ш.*Отарова Н.*
Объем документа: C. 77-79
МРНТИ: 76.29.35*
Ключевые слова: параметры дыхания*физические и респираторные нагрузки*паттерн и дискомфорт дых ания*
Реферат: Ғылыми жұмыста әртүрлi жүктемелер кезiндегi адам организмi тыныс пат-тернi көрсеткiштерiнiң адаптациялық өзгерiстерi зерттелген. Тыныстық көлем мен уақыт бойынша көрсеткiштерi ретiнде басты алынған параметрлерi: өкпе желденуi, тыныс жиiлiгi, өкпе тiршiлiк сиымдылығы, тыныс көлемi, дем алудың және дем шығарудың резервтiк көлемi, дем алу мен дем шығарудың ұзақтығы, инспираторлық пен экспираторлық тыныс ағынының орташа қарқыны, сол сияқты адам тынысының қалыпты күйлерi мен дискомфорттық жағдайлары кезндегi күйлерi, сонымен қатар тыныстық және физикалық жүктемелер, тыныс жолына қойылған кедергiлер мен кедергiсiздiк жағдайдағы тыныс. Тыныстық паттернi бойынша қаралған көлем мен уақыт бойынша көрсеткiштерiнiң функциялық жүктемелер кезiндегi елеулi өзгерiстерге ұшырайтыны көрсетiлдi. Тыныстық респираторлық және физикалық жүктемелер нәтижесiндегi тыныстық дискомфорт жағдайындағы көлемдiк пен уақыт бойынша көрсеткiштерi зерттелдi. Тыныс көлемiнiң кедергi кезiндегi өсуiне себеп тыныс еттерiнiң проприорецептивтiк белсендiлiктерiнiң әсерi, ал өкпе желденуiнiң төмендеуiне себеп - тыныс кедергiлерiнен әсерiнен тыныс еттерiнiң тiптi тыныш тыныс кезiндегi шаршауы болар деген ой тудырады.
Алматы қаласының экологиялық жағдайы
Автор(ы): Асылбекова Б. К.*Түгелбаева А. О.*
Объем документа: C. 80-83
МРНТИ: 87.24.23*
Ключевые слова: климатический фактор*окружающая среда*ландшафтно-географическое условие*концентрация*выбросы предприятия*экологическая катастрофа*выбросы вредных веществ в атмосферу*ландшафт*экологическая неустойчивость*основные факторы загрязнения атмосферного воздуха*
Реферат: Урбандалған аймақты сапалық жағынан бағалағанда, қаланың орналасуының физика климаттық факторлары да ескерiледi. Алматы қаласы үлкен мегаполистiң бiрiнде, теңiз деңгейiнен биiк орналасқан. Алматы қаласы өзiнiң физика-географиялық және табиғи-климаттық сипатымен ерекшеленедi. Бұл қасиеттер оның экологиялық ерекшелiктерiне әсер етедi. Соңғы он жылдықта түрлi ғимараттардың, тұрғын үйлердiң, кешендердiң салыну тығыздығының арту тенденциясы көп байқалады. Сонымен бiрге, тау ауасының ағымы өтетiн қаламыздың оңтүстiк бөлiгiнде ғимараттар да көптеп салынуда. Iс жүзiнде осыған дейiн құрылған табиғат қорғау жобалары мен қаламыздың оңтүстiк бөлiгiнен негiзгi ауа ағымының кедергiсiз өту үшiн, ғимараттардың салыну жоспары да орындалмай, iс жүзiнде қалып отыр. Су қорғау мен өзен жағалау аймақтарына құрылыс нышандары жүргiзiлмейдi және кейбiр зиянды өнер кәсiптер қала iшiнен көшiрiлген десек те, бұл айтылған мәселелер бүгiнге дейiн өзектi мәселелер қатарында қалып отыр. Ластаушы заттар, қоршаған ортаға түрлi жолдармен түседi. Олардың негiзгiлерiне -өндiрiстердегi газды және шаңды шығарындылар, өндiрiстiк, тұрмыстық ақаба сулар, тұрмыстық қалдықтар тастайтын жерлер жатады. Осы жолдар арқылы қоршаған ортаға аса көп мөлшерде ластаушы заттар шығарылады. Олардың арасында улылығы жоғары заттар да болады. Алматы қаласының экологиялық жағдайын жақсарту үшiн тек әкiмшiлiк қана емес, бүкiл халық болып атсалысуымыз керек. Әрине, ең әуелi экологиялық жобаларды жүзеге асыруға тиiспiз. Қаланы көркейту-күту бойынша өздiк ландшафт жобалар болуы қажет. Автокөлiк көбейiп кеткендiктен атмосфера ластанып бiттi. Ал ауаны тазарту үшiн, әрине, ағаштарды, гүлдердi көбiрек отырғызу керек. Осы күнi үлкен құрылыстар салынып жатқандықтан да жер қыртысы жыртылып бiттi. Жел бола қалса, жер қыртысындағы шаң төбеге көтерiледi. Ал шаң-топырақ ауаға сiңбеу үшiн ол жерлерге көк шөптер, шырша, қарағай, жапырақты ағаштар, бұталардың түр-түрiн өсiру керек.
Распространенность избыточной массы тела и ожирения у жителей села Иргели
Автор(ы): Васик В. М.*Тасполатов Б. К.*
Объем документа: C. 84-87
МРНТИ: 76.33.35*
Ключевые слова: избыточная масса тела*ожирение*индекс массы тела*физическая активность*абдоминальное ожирение*Всемирная организация здравоохранения*
Реферат: В статье приведены результаты поперечного исследования распространенности избыточной массы тела и ожирения у населения села Иргели, Карасайского района, Алматинской области (выборка 179 человек, из них 166 женщин и 62 мужчин). На первом этапе по анкете, включающей семейный анамнез, наследственность, статус курения, уровень физической активности и характер питания проведен опросник. На втором этапе обследуемым лицам измеряли рост и массу тела, по которым рассчитывали ИМТ (отношение массы тела в килограммах к квадрату роста в метрах). Средняя статическая масса тела у женщин составила (63,412 +9,72) у мужчин (71,369 + 13,69) кг. В распространенности избыточной массы тела и ожирения среди мужчин и женщин статистически значимых различий нет: нормальная масса тела ИМТ= 18,5- 24,9 кг/м2, определяется у 46,4% женщин и у 49,0% мужчин (р=0,874), избыточная масса тела (ИМТ >25 кг/м2) обнаружен - у 36,4% женщин и у 31,2% мужчин (р=0,131). Однако ожирение (ИМТ >30 кг/м2) значительно чаще было выявлено у представительниц женского пола - 15,8%, против 8,5% у мужчин. Среди мужчин в возрасте 30-39 лет ожирение выявлено у 3,3% респондентов, то в 40-49 лет и 50-59 лет число людей увеличивается трехкратно и составляет 11,2 и 11,5%. В старшей возрастной категории (старше 60 лет) каждый седьмой мужчина имел ожирения (15,0%), что достоверно часто, по сравнению с лицами в возрасте 30-39 лет. Самая высокая распространенность избытка массы тела и ожирения зарегистрирована среди вдовцов - 28,3%. Между мужчинами и женщинами с различным семейным положением избыток массы тела и ожирения встречается с одинаковой частотой, исключение составляет группа женщин, состоящих в браке - 23,8% против 15% у мужчин. Распространенность избытка массы тела и ожирения среди респондентов ведущих малоподвижный образ жизни составляет 21,8%, а среди лиц с нормальной физической активностью (ФА) - 18%. Наиболее часто избыток массы тела и ожирения встречается в группе с выраженным нарушением питания - 32,2%, что достоверно чаще по сравнению с лицами с нормальным и легким нарушением питания.
Қазақ халқының ертедегi металл өңдеу әдiс-тәсiлдерi мен металдан жасалған заттар
Реферат: Мақалада қазақ халқының металдарға байланысты бөлiмдерi мен түсiнiктерiн жоғары оқу орындарында қолданбалы химияны оқытуда пайдаланып, студенттерге терең бiлiм әрi ұлттық тәрбие беру арқылы студенттердiң негiзгi ұғымдары мен құбылыстары жақсы түсiндiрiледi. Аталған ұғымдар мен құбылыстарды қоршаған ортадан, күнделiктi өмiрден саналы түрде байқап, бақылауына, металдарды қалай алу жолдары мен қалыпқа салып қысу, отқа салып қыздыру, балқыту, кептеу, тыныкелеу, қаралау, балқытқан металды арнайы қалыпқа құю, бiр металға екiншi металды оюластырып жапыстыру, металдың бетiн ою, сызу, өрнектеу, металдарға алтын, күмiс жалату, металды қақтау, жұмырлау, домалақтау, шашақтау, металды өру, бiрау, тоқу, түйiндеу, өрiп шашақтау, бунақтау, әдiс-тәсiлдерiн пайдаланғаны және алынған бұйымдарды қолдануы туралы, қолданылған жерлерi туралы және заттардың сыр сипаты жайында мәлiметтер келтiрiлген. Қазақ зергерлерi, ұсталары, кеншiлерi туралы мына ғалымдар: әл-Ыдырыси, Геродот, С.Болл, П.Палласта, А.Гейнсте, Қ.Сәтбаев өз ойларын айтып, жазып көрсеткенi туралы айтылады. Қазақ халқының ұлттық тарихи-мәдени мұраларының iшiнен пайдалы тұрмыстық, кәсiптiк мәнi бар металдар: алтын, күмiс, мыс, қалайы, жез, қорғасын, темiр, сынап, мырыш және құймаларын қалай алғаны мен қандай қалаларда өндiрiлгенi жайында деректер келтiрiлген. Осы iрiктелген металдарды қазiргi заманғы оқыту теориясының жетiстiктерiмен iлестiре бiлуiне, халықтың педагогика элементтерiн университеттердегi қолданбалы химияны оқыту курстарына пайдалану керек екендiгiн көздейтiн мақала болып табылады.
Органикалық химияны оқытуда жаңартпа технологияларды қолдану
Автор(ы): Мейiрова Г. И.*Досмагулова К. К.*Сейiтжанов Ә. Ф.*
Реферат: Жоғары оқу орнында болашақ мамандар даярлау үдерiсiнде қоғамымыз жаңа мiндеттер қойып отыр. Жаhандану кеңiстiгiнде инновациялық технологияның алар орны ерекше. Осыған орай, бүгiнгi студенттердiң ой-өрiсiнiң дамуы, кәсiби құзыреттiлiкке жетуi, заманауи мүддеге сәйкестенуi көкейкестi мәселелердiң бiрiне айналған. Мақалада оқытудың жаңа технологиясын саралау, ұйымдастыру қажеттiiлiгi және жоғары оқу орнында студенттердiң сыни ойлау, интеллектуалдық, кәсiптiк, рухани дамуының педагогикалық негiздерiн қалыптастыру мақсатымен жүргiзiлген зерттеу жұмысының нәтижесi берiлген. Зерттеу кезiнде Абай атындағы қазақ ұлттық университетi 6М011200-Химия мамандығының 3-курс студенттерiне Циклдi қосылыстардың органикалық химиясы пәнi және қазақ мемлекеттiк қыздар педагогикалық университетi 6М011200-Химия мамандығының 3-курс студенттерiне Алифатты қосылыстардың органикалық химиясы пәнiне жоғары кәсiби бiлiм берудiң Мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарты, пәннiң типтiк бағдарламасы негiзiнде жасалған жұмыс оқу бағдарламасы құрылды. Тәжiрибелiк-педагогикалық жұмысты жүргiзу кезеңiнде оқу материалын тексеру және бекiту, студенттердiң дербес жұмыс iстеуi үшiн жүргiзiлген тест сұрақтары, өзiндiк бақылау, психологиялық және химиялық тренингтердiң нәтижелерi көрсетiлген. Студенттердiң креативтiк-шығармашылық iзденулерiне мүмкiндiктер туғызу мақсатында модулге жүктелiп, жаңартпа технология элементтерiнiң сабақтастық жүйесi сақталған сабақ түрлерi мен әдiс-тәсiлдерiнен студенттердiң логикалық ойлауы, кәсiби құзiреттiлiгiнiң жоғарлағаны анықталды.
К вопросу о содержании образовательного модуля химия и пища
Автор(ы): Бекишев К.*Олейникова И. И.*Толеков А. С.*
Объем документа: C. 96-98
МРНТИ: 31.01.45*
Ключевые слова: функциональная грамотность*содержание образования*технология обучения*система оценки результатов обучения*профессиональная компетентность*общепедагогические принципы*методический подход*прикладная направленность обучения*образовательный модуль*усвояемость знаний*педагогический эксперимент*
Реферат: Одним из самых важных требований современного образования является формирование функциональной грамотности обучающихся, что требует новых подходов к построению содержания образования, технологии обучения и системе оценки результатов обучения. Одной из приоритетных задач обновления содержания курса химии в бакалавриате признается задача усиления его прикладной направленности. Модуль Химия и пища традиционно включается в содержание интегрированного курса Прикладная химия, но в общем виде, содержание ее не структурировано, а также недостаточно разработаны методические подходы его реализации в процессе подготовки бакалавров. Для разрешения этого противоречия предлагается по новому структурировать содержания данного модуля Химия и пища. Возможно два варианта: по продуктам питания или по классам органических соединений. Для бакалавриата химических специальностей более предпочтительным является второй вариант, так как это соответствует принципам преемственности, системности и научности. Для формирования экспериментальных умений и навыков предусмотрены выполнение серии лабораторных занятий.
Использование модульной технологии в курсе: Современная химическая технология
Реферат: В статье рассматривается возможность использования современных образовательных технологий при изучении дисциплины: Современная химическая технология магистрантами 2-го курса специальности 6М011200 Химия. Нами представлена модульная технология лекции: Нанохимия и наноматериалы. Модуль лекции разделен на шесть учебных элементов (УЭ) логически связанных между собой.В каждом УЭ определены цель, задачи, последовательность изложения материала, начиная с входного контроля (УЭ-1), основной целью которого является определение первоначальных знаний о нанохимии. Далее излагается новый материал УЭ (1-5) в следующей последовательности: виды нанохимии (теоретическая, экспериментальная, прикладная), типы наноматериалов, основные способы их получения и практического использования в различных областях техники и промышленности, особое внимание уделяется перспективам развития наноматериалов и нанотехнологий в мировой практике и будущее нанотехнологий в Казахстане. После каждого УЭ определяется эффективность процесса обучения, контролируется полнота восприятия, осознания, осмысления и запоминания теоретических основ и прикладного использования. Заканчивается лекция - выходным контролем (УЭ-5) - оценкой степени усвоения новых знаний. Считаем, что применение модульной технологии на лекционно-семинарских занятиях по данной дисциплине позволит увеличить его информационную емкость, глубину подачи материала за счет роста индивидуально-мотивационной деятельности. Кроме того, данная методика достаточна проста для понимания и глубокого усвоения материала, дает возможность индивидуального подхода к каждому, ее эффективность доказана результатами текущего и промежуточного контроля знаний.
Биология пәнi бойынша сыныптан тыс жұмыстар арқылы оқушылардың iс-әрекеттегi зерттеуiн қалыптастыру
Автор(ы): Бакирова К. Ш.*Бөлекбаева Ф. М.*
Объем документа: C. 103-106
МРНТИ: 31.01.45*
Ключевые слова: деятельность ученика*внеклассная работа*групповая работа*эпизодическая работа*работа юных натуралистов*
Реферат: Ұсынылып отырған мақалада биология пәнi бойынша сыныптан тыс жұмыстар арқылы оқушылардың iс-әрекетттегi зерттеуiн қалыптастыру туралы айтылады. Сондай-ақ, мұғалiмнiң жетекшiлiгiмен өткiзiлетiн оқушылардың өзiндiк, айрықша зерттеушiлiк iс-әрекеттерi; қоршаған тiрi табиғатты және әртүрлi ауылшаруашылық, орман шаруашылығы, медицина салаларын оқып үйрену, тұрғындар арасында табиғатты қорғау туралы бiлiмдердi насихаттау, көрнекi құралдарды дайындау болып табылады. Мақсатты түрде сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру үшiн: оқушылардың биологиялық қызығушылықтарын айқындау және оларды дамыту керек; олардың қызығушылықтарына сәйкес жеке тапсырма ұсыну керек; тапсырма мазмұндарын бiртiндеп кеңейту және күрделендiрiп отыру қажет. Бiз мақалада, биологиядан сыныптан тыс жұмыстардың формаларына жеке-жеке тоқталып кетудi жөн көрдiк. Жеке сыныптан тыс жұмыстардың түрлерi: өсiмдiктер мен жануарлар бойынша бақылау және тәжiрибе жүргiзу. Жасанды ұя дайындау және олардың келуiн бақылау. Өзiндiк бақылау. Көрнекi құралдар дайындау. Ғылыми-көпшiлiк әдебиеттердi оқу және баяндама, реферат дайындау. Биологиядан топтық эпизодтық сабақтар: Мектепте өтетiн жаппай iс-шараға дайындық кезiнде ұйымдастырылады (Биология апталығы, құстар күнi, Денсаулық апталығы және т.б.); Мұғалiм биологияға қызығушылық танытатын оқушылардан топ құрып, оларға қажеттi материалдар табуды, баяндама және мерекеге арнап көркем нөмiрлер дайындауды тапсырады. Топтық эпизодтық жұмыстар: туған өлкесiнiң табиғатын оқып-зерттеу; Мектеп жанындағы ағаш және бұталы өсiмдiктердi тiзiмге алу (инвентаризациялау); жақын жердегi су қоймаларындағы құстардың тiрлiк құрамын анықтау; қандай да бiр жануар түрлерiнiң күндiк белсендiлiгiн оқып-үйрену үшiн ұйымдастырылады.
Реферат: В статье рассматривается изучение одной из основополагающих тем неорганической химии: Сера, химический элемент VI группы для студентов 1 курса химических специальностей педагогических вузов с использованием модульной технологии, согласно которой тема лекции разделена на 8 учебных элементов, с указанием в каждом цели, задач, последовательности изложения материала и оценки степени усвоения знаний. Модульная технология выбрана нами, поскольку студент имеет возможность работать индивидуально, в своем темпе, с той степенью понимания, осмысления, запоминания, которая соответствует его возможностям. Обучающиеся становятся более самостоятельными, уверенными, коммуникативными в приобретении общеучебных умений, навыков, а также опыта разнообразной деятельности, опыта познания и самопознания, растет интерес не только к химии, но и к учению в целом. Преподаватель управляет и мотивирует их деятельность, а также имеет возможность общаться на занятиях с каждым студентом. Считаем, что применение модульной технологии на лекционно-семинарских занятиях химии позволяет увеличить его информационную емкость, глубину подачи материала за счет роста индивидуально-мотивационной деятельности. Кроме того, данная методика достаточна проста для понимания и глубокого усвоения материала, дает возможность индивидуального подхода к каждому, ее эффективность доказана результатами текущего и промежуточного контроля знаний.
Кәсiптiк колледжде химия курсын оқытуда педагогикалық технологияларды қолданудың ерекшелiгi
Автор(ы): Қорғанбаева Ж. Қ.*Мустапаева Г. Т.*Таджикулова Р. А.*
Реферат: Қазiргi кездегi инновациялық педагогикалық технологияны пайдалануда, бiлiм жүйесiнiң дамуы, шығармашылық iзденiстiң жетiлдiру тәсiлi тез қарқынды дамуымен ерекшеленедi. Бұл мақала кәсiптiк колледжде химия курсында проблемалық оқыту технологиясын қолдануға арналған. Сонымен қатар, проблемалық оқыту технологиясының мәнi мен маңыздылығы қарастырылып, осы технологияны пайдалана отырып бiлiм алушылардың танымдың iс-әрекеттерiн дамыту жайлы баяндалған. Қазақстандағы бiлiм беру жүйесi бiлiм беру бағдарламаларының мазмұнына қарай жалпы және кәсiптiк бiлiм берудi қамтиды. Елiмiзде, орта бiлiм алу мiндеттi және жалпы бiлiм беру орта және орташа кәсiптiк, бастапқы кәсiптiк болып бөлiнедi. Бастапқы кәсiптiк бiлiм 2-3 жыл мөлшерiнде кәсiптiк колледждерде, лицейлерде негiзгi жалпы бiлiм беру базасында жалғасады. Қазiргi таңда кәсiптiк бiлiм беру барысында оқытушылар, жүйелi кәсiптiк бiлiм берумен қатар жалпы мiндеттi бiлiмдi байланыстыра отырып, мамандықтың қыр-сырын ашу арқылы, бiлiм алушылырдың бiлiктiлiгiн, машықтылығын, қызығушылықтарын, шығармашылық шеберлiктерiн бiр-бiрiмен терең ұштастыра отырып, алған бiлiмдерiн болашақта меңгерген мамандықтарында қолдана бiлуге тәрбиелейдi. Педагогикалық тәжiрибе нәтижелерiн сараптай келе, химия курсын оқытуда, сабақтың жүру барысын және жоспарын бiлiм алушылардың өз бетiнше iзденулерне ыңғайлап құрастыру арқылы, олардың танымдық белсендiлiгiн арттыруға болады деген қорытындыға келдiк. Сабақ барысында бiлiм алушылар қаншалықты оқу-танымдық iс-әрекеттер жасаса, соншалықты олардың iс-әрекеттерi рационалды және мақсатты, оқу еңбегi де қарқынды болмақ. Сондықтан да, химия курсын оқыту барысында бiлiм алушылардың танымдық белсендiлiгiн арттыруда проблемалық оқыту технологиясын қолданудың маңызы зор.
