Ученые Института гидробиологии и экологии изучают морфологическое разнообразие и закономерности роста отолитов рыб для оценки питания каспийского тюленя (Pusa caspica) в периоды залегания на лежбищах.
Реферат: Бұл ғылыми мақалада авторлар Сыр өңiрi қазақтарының зергерлiк өнерi, оның iшiнде әйел әшекейлерiнiң бiрi: бiлезiктердiң түрлерiне және семантикасын талдауға ерекше көңiл бөлген. Мақалада зергерлiк бұйымдар әртүрлi аспектiде қарастырылады: бiлезiктердiң жасалуы (таза алтыннан немесе күмiстен), үлкен-кiшiлiгi, ауыр жеңiлдiгi ескерiлiп, өрнектерiндегi көркемдiлiгi сипатталған. Еңбекте бiлезiктердiң атауы, түрлерi, олардың тұрмыста және күнделiктi өмiрде қолданылуы айтылады. Мақалада Сыр өңiрiне тән бiлезiктерге қолданылатын асыл тастардың, металдармен әшекейлену тәсiлi келтiрiлген. Сондай-ақ, бiлезiктi бiлекке салудағы жергiлiктi ерекшелiктер (сыңар қолға немесе екi қолға екеуiн, кейде бiр қолға екеуiн тағу) қарастырылған. Сонымен қатар, бiлезiктердiң салтанатты тойларда және күнделiктi тұрмыста қолданылатын атауына, түрлерiне сипаттамалық анықтамалар берiлiп, бұл бұйымдардың әйел әшекейлерiндегi өзiндiк маңыздылығы көрсетiледi. Мақала соңында Қызылорда облыстық тарихи-өлкетану мұражайындағы экспонаттардың (бiлезiктер) суреттерi берiлген.
Азербайжан Республикасын мемлекеттiк тәуелсiздiктен соңғы қалпына келтiрудегi бұқаралық ақпарат құралдарының рөлi
Автор(ы): Ниязов Х.*
Объем документа: C. 146-151
МРНТИ: 03.15*
Ключевые слова: Азербайджан*модернизация*политика*средства массовой информации*
Реферат: Мақалада Азербайжандағы кеңес кезеңiндегi саяси жетiлдiру туралы жазылған. Қарабах соғысынан кейiнгi өрттi тоқтату жағдайын күрделi мәселе ретiнде көрсетедi. Соғыс уақытында БАҚ-тың рөлi Қарабах дағдарысының мәнiн түсiндiру, армян басқыншылығына тойтарыс ұйымдастыру болса, соғыстан соң мемлекеттi жетiлдiру, қалпына келтiру, ұлттық жаңа жағдайдағы болмысын қалыптастыру болды. Мақалада сондай-ақ елдiң тәуелсiздiк жылдарындағы мусават билiгi тұсындағы саяси қыры талданады. Бүгiнгi таңда модернизация мазмұны бiршама өзгерген, онда индустриалдықтың постиндустриалды ақпараттық қоғамға өтуi айтылады. Балтық теңiзi бойындағы постсоветтiк мемлекеттердi қоспағанда барлық постсоветтiк кеңiстiкте саяси модернизация процессi үлкен күшке ие болып жатқандығын айтуға болады. Шындығында, әр түрлi постсоветтiк мемлекеттерде модернизация деңгейi мен қарқынының айырмашылығы байқалып жатады. Орта Азия мемелекеттерiнде процесс баяу жүрiп жатса, ал Грузия және Украинада модернизация жетiстiктерi нақты жүйелi iске асырылған.
Әлемдiк әскери өнердiң шыңын бағындырған әзiрбайжандық
Автор(ы): Гусейнова Г.*
Объем документа: C. 152-159
МРНТИ: 03.15*
Ключевые слова: Гусейн хан Нахичеванский*русско-японская война*Первая Мировая война*
Реферат: Мақала кавалерия генералы, Ұлы Мәртебелi Императордың генерал-адъютант лауазымын алған жалғыз Әзiрбайжандық Гусейн хан Қалбалы хан оғлы Нахичеванскийдiң өмiрi мен әскери қызметiне арналған. Мақаладағы бұл әскери қайраткердiң орыс-жапон және Бiрiншi Дүниежүзiлiк соғыс майданында көрсеткен ерлiгiнiң үлгiлерi архив мәлiметтерi мен ғалымдардың зерттеулерi негiзiнде зерттелген. Ғалым-зерттеушi Мұса Гулиев анықтаған Ресей Мемлекеттiк әскери Архивiндегi 1906 жылдың 20 мамырындағы және 1916 жылдың 31 қазанындағы мәлiметтер Гусейн хан Нахичеванскийдiң өмiрi мен қызметiн толығымен қамтиды. Хан Нахичеванскийдiң орыс-жапон соғысындағы 9 орден мен шет мемлекеттердiң медальдерiне, Патшалық Ресейдiң 20 медалiне лайық деп табылған зор қызметi дау туғызбайды. Хан Нахичеванский үлкен соғысқа бiрiншi рет қатысқанына қарамастан, ол басқарған 2-Дағыстандық полк өзi соғысқан шайқастарда теңдесi жоқ батырлықтың үлгiсi болды. Зерттеушi Рудольф Иванов Нахичеванскийдiң орыс-жапон соғысына қатысқанына қатысты архив құжаттарының iшiнен Тифлисте 1906 жылдың 2 шiлдесiнде бекiтiлген куәлiктi тапқан. N 668 куәлiкте ол қатысқан шайқастардың тiзiмi берiлген. I Дүниежүзiлiк соғыстың басталуына байланысты бiрiншi және екiншi гвардиялық кавалериядан, сонымен қатар бiрiншi және екiншi Кавалериялық дивизиядан тұратын Ерекше Кавалериялық Отрядтың қолбасшысы болып тағайындалған Хан Нахичеванский бiрден шайқастарға қатысады. 1915 жылдың 1 мамырында патша жарлығы бойынша Гусейн хан Нахичеванский Ақ қыран (семсермен) Орденiмен марапатталады, бiр айдан соң Ресей мемлекетi алдындағы зор қызметi Ұлы Мәртебелiнiң ең жоғарғы әскери Генерал-адъютант лауазымына лайық деп табылады; 1918 жылдың 23 қаңтарында Әзiрбайжандықтардың арасында бiрiншi болып Толық Кавалерия Генералы болып тағайындалады.
Города Азербайджана в работах русских авторов в XVII в
Реферат: Исследования русских авторов подтверждают, что события конца XVI - начала XVII в усугубили бедственное положение страны, превратив большие и цветущие города Азербайджана, представляющие центры культуры, ремесленного производства и торговли в развалины. Однако, после успешного завершения войны с Турцией, усилиями широких народных масс наблюдается восстановление хозяйства и азербайджанские города вновь приобрели былую славу центров ремесла, торговли и культуры. Развитие городов Азербайджана зависело от ряда причин как внутреннего, так и внешнего порядка и в первую очередь от степени развития товарного производства и общественного разделения труда в рамках данного района. Процесс формирования мелких местных рынков зашел довольно далеко, и именно следствием развития товарного производства, хотя и опутанного многочисленными сетями натурального хозяйства явился рост городов как экономических центров. Второй причиной, способствовавшей развитию городов, была внешняя и транзитная торговля.
Реферат: Ә. М. Жиреншин - ХХ ғасырдың 40-50 жылдарында кеңестiк жүйенiң қыспағына iлiнген зиялы қауым өкiлдерiнiң бiрi болатын. Тұлға деген атқа сай адамгершiлiк болмысы мен ғалымдық дәрежесiне селкеу түсiрмей кеткен ғалымның өмiрi мен қызметi қазақ тарихының жарқын беттерiнiң бiрi. Қазақстанның тарих ғылымы мектебi кеңестiк кезеңде қалыптасты десек, сол мектептiң көрнектi өкiлдерiнiң қатарында Ә. Жиреншиннiң есiмi құрметпен аталады. Е. Бекмахановты жақтап сөйлеп, ерлiк танытқандардың бiрi де, бiрегейi Әбусағит Жиреншин болды. Сонымен қатар, Ә. М. Жиреншин - қазақ халқының бай әдеби, мәдени қорларының зерттеушiсi, ғалым-әдебиеттанушы, жазушы, абайтанушы. Ол Абай шығармашылығын ұзақ жылдар бойы үзбей зерттеп, абайтану ғылымына елеулi үлес қосты. Абайтану мен қазақ тарихынан бiлек, ғалымның өз халқының салт-дәстүрi мен мәдениетi жағынан еңбектерi ерекше көзге түсерлiк ғажап құбылыс. Оның көптеген жылдар бойы мұражайлар мен мұрағаттардағы қызметi, халқының ежелден келе жатқан құнды мұрасын сақтап, байытуға зор үлесiн қосты. Қиын тағдырына қарамастан, нағыз отансүйгiш қазақ халқының зиялы қауым өкiлi, өз жұмысын бiр күнге де тоқтатқан емес. Оның нығыз даналығы, ойшылдығы, данышпандылығы құғынға түскеннен кейiн де, тек халқын, оның болашақ тағдырын ойлауға итермеледi.
Реферат: Статья посвящена вопросам изучения в независимом Казахстане богатейшего наследия выдающегося деятеля начала ХХ века Ахмета Байтурсынова. Он один из известных личностей имперского периода развития Казахстана, всю свою жизнь посвятивший борьбе за духовное возрождение родного народа. Автор попытался раскрыть огромный научный интерес ученых Республики Казахстан к исследованию жизни, деятельности и всеохватывающего наследия Ахмета Байтурсынова. Автор подчеркивает значимость роли алашской интеллигенции в культурном развитии казахского общества в конце ХIХ - начале ХХ века и благодарность подрастающего поколения ХХI века их труду на благо будущего своей страны. Также - прекрасную мысль и веру ученого и педагога А. Байтурсынова в силу и возможности тех, кто хотел учиться и трудиться в сфере образования и науки. В статье говорится о необходимости неустанного изучения и осмысления деятельности казахской интеллигенции в области просвещения, образования, науки и культуры, использовании их наследия в учебном и воспитательном процессах в школах и вузах республики.
Реферат: Статья посвящена вопросам изучения в независимом Казахстане богатейшего наследия выдающегося деятеля начала ХХ века Ахмета Байтурсынова. Он один из известных личностей имперского периода развития Казахстана, всю свою жизнь посвятивший борьбе за духовное возрождение родного народа. Автор попытался раскрыть огромный научный интерес ученых Республики Казахстан к исследованию жизни, деятельности и всеохватывающего наследия Ахмета Байтурсынова. Автор подчеркивает значимость роли алашской интеллигенции в культурном развитии казахского общества в конце Х?Х - начале ХХ века и благодарность подрастающего поколения ХХ? века их труду на благо будущего своей страны. Также - прекрасную мысль и веру ученого и педагога А. Байтурсынова в силу и возможности тех, кто хотел учиться и трудиться в сфере образования и науки. В статье говорится о необходимости неустанного изучения и осмысления деятельности казахской интеллигенции в области просвещения, образования, науки и культуры, использовании их наследия в учебном и воспитательном процессах в школах и вузах республики.
Реферат: Статья посвящена вопросам изучения в независимом Казахстане богатейшего наследия выдающегося деятеля начала ХХ века Ахмета Байтурсынова. Он один из известных личностей имперского периода развития Казахстана, всю свою жизнь посвятивший борьбе за духовное возрождение родного народа. Автор попытался раскрыть огромный научный интерес ученых Республики Казахстан к исследованию жизни, деятельности и всеохватывающего наследия Ахмета Байтурсынова. Автор подчеркивает значимость роли алашской интеллигенции в культурном развитии казахского общества в конце Х?Х - начале ХХ века и благодарность подрастающего поколения ХХ? века их труду на благо будущего своей страны. Также - прекрасную мысль и веру ученого и педагога А. Байтурсынова в силу и возможности тех, кто хотел учиться и трудиться в сфере образования и науки. В статье говорится о необходимости неустанного изучения и осмысления деятельности казахской интеллигенции в области просвещения, образования, науки и культуры, использовании их наследия в учебном и воспитательном процессах в школах и вузах республики.
Қазақстан тарихынан элективтi курстарды жүргiзудiң әдiстерi
Реферат: Автордың бұл мақаласы студенттердiң ортағасырлардағы Қазақстан тарихына қатысты шығыс тiлдерiндегi дерек мәлiметтерiн тиiмдi меңгерудiң әдiс-тәсiлдерiне арналған. Автор өзiнiң ұзақ жылдардағы педагогикалық тәжiрибесiне сүйене отырып, кәсiби тарихшы дайындау барысында жалпы курстармен қатар элективтi курстардың да маңызды екенiн атап өтедi. Элективтi курстар - авторлық арнайы курстар, яғни зерттеушiнiң ұзақ жылдар бойғы ғылыми-зерттеулер барысында алынған нәтижелерi негiзiнде жасалатынына көңiл аударады. Автор өз тәжiрибесiне сүйене отырып, өзi жүргiзетiн бiрнеше элективтi курстардағы тақырыптарды мысалға алады. Олардағы ортағасырлық деректердегi мәлiметтердi тиiмдi меңгерудiң әдiс-тәсiлдерiн ортаға салады. Автордың көрсетуi бойынша қазақ тарихына қатысты деректердегi мәлiметтердi жақсы меңгеру үшiн алдыменен, сол деректiң авторы, деректiң жазылу тарихы туралы жақсы бiлу керек. Содан кейiн шығармамен танысып, ондағы қажеттi мәлiметтердi меңгередi. Қажеттi мәлiметтердi тиiмдi меңгерудiң бiрден бiр дұрыс әдiсi ретiнде автор ол мәлiметтердiң маңызын анықтауды ұсынады. Ал маңызды анықтаудың ең дұрыс жолы оны басқа мәлiметтермен салыстыру болып табылады. Автордың пiкiрiнше, осы әдiстi қолданған студент деректi де, бүкiл курсты да жақсы меңгерiп шығады деген қорытынды жасайды.
Research of new stone age memorials in Central Kazakhstan
Автор(ы): Beisebayeva A. E.*
Объем документа: C. 185-188
МРНТИ: 03.20.41*
Ключевые слова: Центральный Казахстан*новый каменный век*памятники нового каменного века*неолит исследование*
Реферат: In this article are considered that the fist sources regarding new stone ages were known only in the first quarter of the XX century. Moreover, neolith epoch of Kazakhstan is necessary in systematic research. Of course, we must note researches of neolith memorials in area of Central Kazakhstan by A.G. Medoyev and M.N. Klapchuk in 1965-1969. In the base of systematic archeological researches Saryarka archeological institution, which was formed in 2003, up to 2011 have been uncovered thousands new archeological memorials in territory of Central Kazakhstan, in detail in 14 memorials of petrography, 62 ancient settlements and tombs took place scientific studies. Archeological expedition of Central Kazakhstan which organized and headed by famous scientist A.H. Margulan in 1946, discovered settlements, funeral places of neolith epoch, also lead research works. In clothing, periodization and chronology of new stone age in the territory of Kazakhstan which were done by V.N. Cherhetsov in 1953, also works of A.A. Formozov in 1951 and S.S. Chernikov in 1970 in regard with divide according to archeological cultures don\'t satisfy researchers in this area.
